ABSTRACT: Modern textbooks are only one line towards modernisation in Sundanese writing. There were other lines, namely the Islamic institutions, the development of Malay, colonial efforts to standardise the Sundanese language, and the establishment of schools. Modern Sundanese writing was the knot that tied them together. This article tries to elaborate the impact of early modern textbooks on Sundanese writing. One of the most interesting examples of how a traditional writing changed is the “dangding”, a type of poetry. A long narrative composed in “dangding” is called “wawacan”, a genre loved by the people in the 19^th century. “Dangding” was admired in Sundanese aristocratic circles and pervaded the elite community. The Dutch saw “dangding” as the most original and valuable kind of Sundanese writing and thought it the best way to convey modern information and enlighten the people. Sundanese themselfves were to think that prose was more transparent and clear and even more pleasant to read than “dangding”, as textbooks were made in the new form of writing.

KEY WORDS: Modern textbooks, Sundanese writing, “dangding”, “wawacan”, and social changes.

About the Author: Prof. Dr. Mikihiro Moriyama is a Professor of Indonesian Studies at the Department of Asian Studies, Faculty of Foreign Languages NU (Nanzan University), 18, Yamazato-cho, Syowa-ku, Nagoya 466-8673, Japan. For academic purposes, he can be reached at: moriyama@nanzan-u.ac.jp

How to cite this article? Moriyama, Mikihiro. (2010). “The Impact of Early Modern Textbooks on Sundanese Writing in the Nineteenth Century” in TAWARIKH: International Journal for Historical Studies, Vol.2(1) October, pp.1-22. Bandung, Indonesia: ASPENSI [Asosiasi Sarjana Pendidikan Sejarah Indonesia], ISSN 2085-0980.

Chronicle of the article: Accepted (August 17, 2010); Revised (September 20, 2010); and Published (October 28, 2010).

AVSS [Algemeen Verslag van den Staat van het Schoolwezen in Nederlandsch-Indie], onder ultimo December 1852. Batavia: Landsdrukkerij, 1853.

AVSS [Algemeen Verslag van den Staat van het Schoolwezen in Nederlandsch-Indie], Afgesloten onder ultimo 1860. b. voor Inlanders. Batavia: Landsdrukkerij, 1861.

AVVIO lopende over de jaren 1873-1887. Batavia: Landsdrukkerij, 1880.

Berge, Tom van den. (1993). “Van Kennis tot Kunst: Soendanese Poezie in de Koloniale Tijd”. Unpublished Ph.D. Thesis. Leiden, Netherlands: State Universiteit of Leiden.

Berge, Tom van den. (1998). Karel Frederik Holle: Theeplanter in Indie, 1829-1896. Amsterdam: Bert Bakker.

Chijs, J.A. van der. (1867). “Fragment uit het Rapport van den Inspecteur van het Inlandsch Onderwijs in Nederlandsch-Indie, van 20 December 1865, No.187, over den Toestand van het Inlandsch Onderwijs op Java” in VIO over 1865, pp.1-43.

Commissie voor de Volkslectuur [ed]. (1941). Gedenkboek H.I.K. Bandoeng, 1866-1941. Batavia: Commissie voor de Volkslectuur.

Coolsma, S. (1881). West-Java: Het Land, de Bewoners, en de Arbeid der Nederlandsche Zendingsvereeniging. Rotterdam: J.H. Dunk.

Coolsma, S. (1913). Soendaneesch-Hollandsch Woordenboek. Leiden: A.W. Sijthoff’s Uitgevers-Maatschappij, 3rd edition.

Doel, H.W. van den. (1994). De Stille Macht: Het Europese Binnenlands Bestuur op Java en Madoera, 1808-1942. Amsterdam: Bert Bakker.

Ekadjati, Edi S. (1995). “Sunda, Nusantara, dan Indonesia: Suatu Tinjauan Sejarah”. Paper presented at the Inauguration of Professor History in Faculty of Letters UNPAD (University of Padjadjaran) Bandung, West Java, Indonesia, on 16 December.

End, Th.van den. (1991). De Nederlandsche Zendingsvereeniging in West-Java, 1858-1963: Een Bronnenpublicatie. Leiden: Raad voor de Zending der Ned. Herv. Kerk, de zending der Gereformeerde Kerken in Nederland en de Gereformeerde Zendingsbond in de Ned. Herv. Kerk.

Encyclopaedie van Nederlandsch-Indië. (1917-1939). s’-Gravenhage and Leiden: Nijhoff and Brill, 4 vols and 4 suppliments, 2nd edition.

Eringa, F.S. (1984). Soendaas-Nederlands Woordenboek (Mede met Gebruikmaking van Eerder door R.A. Kern Bijeengebrachte Gegevens). Dordrecht, Cinnaminson: Foris Publications Holland.

Fasseur, C. (1978). Kultuurstelsel en Koloniale Baten: De Nederlandse Exploitatie van Java, 1840–1860. Leiden: Universitaire Pers Leiden.

Gonggrijp, J.R.P.F. (1866). Kitab Pengadjaran akan Goena Anakh-anakh jang Bahroe Mengarti Membatja. Batavia: Landsdrukkerij.

Grashuis, G.J. (1874). Soendaneesch Leesboek. Leiden: A.W. Sijthoff.

Haastert, C.J. van. (1894). Boekoe Edjahan djeung Batjaan pikeun Moerid-moerid dina Pangkat Pangahandapna di Sakola-Soenda. Batawi: Kantor Tjitak Kangdjeng Goepernemen.

Holle, K.F. (1862). Kitab Tjatjarakan Soenda, No.1. Batavia: Lands-Drukkerij.

Kartawinata. (1874). Tjarita Kapitan Bontekoe. Batavia: Lands-Drukkerij.

Knaap, Gerrit. (1996). Shallo Waters, Rising Tide: Shipping and Trade in Java around 1775. Leiden: KITLV Press.

Lenggang Kantjana. (1887). Warnasari, Djilid III. Batavia: Landsdrukkerij.

Maier, H.M.J. (1993). “Boredom in Batavia: A Catalogue of Books in 1898” in D.M. Roskies [ed]. Text/Politics in Island Southeast Asia: Essays in Interpretation. Athens, Ohio: Ohio University Center for International Studies, pp.131-156.

Meinsma, J.J. (1869). “Iets uit de Nalatenschap van Mr. D. Koorders” in Bijdragen tot de Taal- Land- en Volkenkunde van Nederlandsch Indië, 4(3), pp.253-397.

Moesa, Moehamad. (1867). Dongeng-dongeng Piêuntêungêun. Batavia: Landsdrukkerij.

Moriyama, Mikihiro. (1996). “Discovering the ‘Language’ and the ‘Literature’ of West Java: An Introduction to the Formation of Sundanese Writing in 19th Century West Java” in Southeast Asian Studies, 34(1), pp.151-83.

Moriyama, Mikihiro. (2000). “Moehamad Moesa, Print Literacy, and the New Formation of Knowledge in Nineteenth-Century West Java” in Indonesia and the Malay World, 28(80), pp.5-21.

Moriyama, Mikihiro. (2003). “A New Spirit: Sundanese Publishing and the Changing Configuration of Writing in Nineteenth-Century West Java”. Unpublished Ph.D. Dissertation. Leiden, Netherlands: State Universiteit of Leiden.

Putten, Jan van der. (1997). “Printing in Riau: Two Steps toward Modernity” in Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde, 153(4), pp.717-736.

Rosidi, Ajip. (1995). Puisi Sunda, Jilid 1. Bandung: CV Geger Sunten.

Satjadibrata. (1954). Kamus Basa Sunda. Djakarta: Perpustakaan Perguruan Kementerian P.P. dan K.

Uhlenbeck, E.M. (1964). A Critical Survey of Studies of the Language of Java and Madura. 's-Gravenhage: Martinus Nijhoff.

VIO [Verslag van het Inlandsch Onderwijs in Nederlandsch-Indie] over 1863. Batavia: Landsdrukkerij, 1865.

VIO [Verslag van het Inlandsch Onderwijs in Nederlandsch-Indie] over 1864. Batavia: Landsdrukkerij, 1866.

VIO [Verslag van het Inlandsch Onderwijs in Nederlandsch-Indie] over 1865. Batavia: Landsdrukkerij, 1867.