IKHTISAR: Sekitar tahun 1950-an sehingga pencapaian selepas kemerdekaan Negara Brunei Darussalam, pada tahun 2010-an, terdapat empat dasar pendidikan yang telah muncul. Dasar-dasar itu adalah Dasar Pendidikan 1954, Dasar Pendidikan Negara 1962, Dasar Pendidikan 1972, dan Dasar Dwi-Bahasa 1984. Sementara itu, falsafah Melayu Islam Beraja (MIB), sebagai cara hidup rakyat, telah diisytiharkan semasa pencapaian kemerdekaan. Kajian ini akan melihat hubungan secara tersurat dan tersirat dalam konteks falsafah MIB. Dalam hubungan tersurat boleh dilihat dari segi Melayu, maka langkah-langkah untuk memartabatkan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar di sekolah-sekolah. Dari segi Islam pula memasukkan pendidikan ugama ke dalam kurikulum pembelajaran di sekolah-sekolah. Sementara itu, hubungan dengan Raja pula terdapatnya matalamat dasar pendidikan supaya melahirkan generasi muda yang taat kepada Negara dan Raja. Raja juga berperanan dalam mengembang-majukan pendidikan negara. Manakala hubungan tersirat boleh dilihat secara umumnya bahawa Islam memang menggalakkan umatnya untuk menuntut ilmu dunia dan akhirat, serta ianya juga menggalakkan untuk menguasai lebih dari satu bahasa.

KATA KUNCI: Kemerdekaan negara Brunei, dasar negara, Melayu-Islam-Beraja, makna tersurat dan tersirat, peran kerajaan, dan pendidikan.

ABSTRACT: This paper entitled “Education Policies of Brunei Darussalam, 1950 – 2010: The Emergence and Relationship with the Philosophy of MIB (Malay Islamic Monarchy)”. Around the 1950's until the attainment of Brunei Darussalam’s independence, in late 2010, there were four education policies have emerged. The policies are Education Policy 1954, the National Education Policy 1962, the Education Policy 1972, and Policy Multilanguage 1984. Meanwhile, the Malay Islamic Monarchy (MIB), as a way of life, when our independence was declared. This study will examine the relationship explicitly and implicitly in the context of the MIB philosophy. Relationship can be expressed in terms of Malays, then the steps to uphold the Malay language as the medium of instruction in schools. In terms of Islamic religious, its education incorporates learning into the curriculum in schools. Meanwhile, there was a relationship between the King with education policy objective to inculcate obedience to the State and the King. King also plays a role in propagating forward in education. While the implicit relationship can be seen in general that Islam encourages its followers to seek knowledge in the World as well as Hereafter, and they also promote to master more than one language.

KEY WORD: Brunei national independence, national policy, Malay-Islamic-Monarchy, explicit and implicit meaning, role of government, and education.

About the Author: Prof. Madya Dr. Haji Awg Asbol bin Haji Mail ialah Pensyarah Kanan di Program Pengajian Sejarah, Fakulti Sastera dan Sains Sosial UBD (Universiti Brunei Darussalam), Jalan Tunku Link, Bandar Seri Begawan, Negara Brunei Darussalam. Alamat emel: asbolmail@ubd.edu.bn

How to cite this article? Haji Mail, Haji Awg Asbol bin. (2013). “Dasar-dasar Pendidikan Negara Brunei Darussalam, 1950 — 2010: Kemunculan dan Hubungannya dengan Falsafah MIB (Melayu Islam Beraja)” in SUSURGALUR: Jurnal Kajian Sejarah & Pendidikan Sejarah, Vol.1(2), September, pp.151-166. Bandung, Indonesia: Minda Masagi Press and UBD Bandar Seri Begawan, Brunei Darussalam, ISSN 2302-5808.

Chronicle of the article: Accepted (June 18, 2013); Revised (August 18, 2013); and Published (September 30, 2013).

Abu Bakar, Mohamad. (1981). “Politik Brunei Menjelang Penubuhan Malaysia” dalam Malaysia dari Segi Sejarah, No.10.

Abu Bakar, Mohamad. (1986). “Perspektif Islam Semasa: Suatu Tinjauan Kritis” dalam Islam dan Pembangunan Negara. Bangi, Selangor: UKM [Universiti Kebangsaan Malaysia].

Asbol bin Haji Mail, Haji Awg. (2006). Sejarah Perkembangan Pendidikan di Brunei, 1950 — 1985. Bandar Seri Begawan: Pusat Sejarah Brunei.

Baki, Aminuddin & Paul Chang. (1959). “Laporan Penyata Pelajaran Negeri Brunei”. Laporan Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan, Negara Brunei: 21 September.

“BA12887/78, State Council Meeting, 4 September 1957” dalam Fail Rasmi Kerajaan Brunei Darussalam. Bandar Seri Begawan: Arkib Negara Brunei Darussalam.

“BA/6469/1983, SUK 240/52: Education Policy for Brunei” dalam Fail Rasmi Kerajaan. Bandar Seri Begawan: Arkib Negara Brunei Darussalam.

Berita bertajuk “Penyata Rasmi Majlis Mesyuarat Negeri Brunei, 16 dan 17 April 1962” dalam akhbar Pelita Brunei. Bandar Seri Begawan: 18 April 1962.

Berita bertajuk “Sistem Pelajaran Kita Harus Segara Dirubah” dalam Majalah Suara Guru, Keluaran ke-3 [Februari 1962]. Brunei: Persekutuan Guru-guru Melayu Brunei.

Berita Persekutuan Guru-guru Melayu Brunei [akhbar]. Bandar Seri Begawan: 28 November 1972 dan 25 September 1973.

Bevington, E.R. (1958). “Penyata Pembangunan Negeri Brunei, 1953-1958”. Laporan Tidak Diterbitkan. Brunei: Jabatan Pelajaran Negara Brunei.

Borneo Bulletin [akhbar]. Bandar Seri Begawan: 15 Mac 1958.

“CO 1030/300: E.R. Bevington, ‘The Economy and Development of State of Brunei’ on 30 Jun 1955” dalam Fail Rasmi Kerajaan. Bandar Seri Begawan: Arkib Negara Brunei Darussalam.

Hadi Abdullah, Muhammad. (1992). “Semangat Kebangsaan Kesedaran Awal” dalam Jurnal Darussalam, Bil.1.

Haji Abdullah, Abdul Rahman. (1994). Pengantar Ilmu Sejarah. Kuala Lumpur dan Pulau Pinang: Dewan Bahasa dan Pustaka dan Universiti Sains Malaysia.

Haji Ahmad, Zaini. (1989). Pertumbuhan Nasionalisme di Brunei (1939-1962). Kuala Lumpur: ZR Publications.

Haji Jibah, Matassim. (1983). “Perkembangan Persekolahan Melayu di Brunei dalam Pentabiran Sistem Residen, 1906-1959” dalam The Brunei Museum Journal, Vol.5, No.3.

Haji Jumat, Ahmad. (1989). “A Chronological Study of the Development of Education in Brunei Darussalam from 1906 to 1984 with Special Reference to Education Policies and Their Implementation”. Thesis Ph.D. Tidak Diterbitkan. California, USA: The School of Education, California Coast University.

Haji Md Sum, Hisham. (1993). “Educational Dependency: A Case Study on Brunei Darussalam”. Thesis Ph.D. Tidak Diterbitkan. United Kingdom: University of Reading.

Hussin, Sufean. (1993). Pendidikan di Malaysia: Sejarah, Sistem, dan Falsafah. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Hussin, Sufean. (2002). Dasar Pembangunan Pendidikan Malaysia: Teori dan Analisis. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

JPB [Jabatan Pelajaran Brunei]. (1966). “Laporan Tiga Tahun, 1964-1966”. Laporan Tidak Diterbitkan. Brunei: Jabatan Pelajaran Brunei.

JPB [Jabatan Pelajaran Brunei]. (1972). “Laporan Tahunan 1972”. Laporan Tidak Diterbitkan. Brunei: Jabatan Pelajaran Brunei.

JSK [Jabatan Setiausaha Kerajaan]. (1962). Laporan Suruhanjaya Pelajaran Brunei, 1972. Bandar Seri Begawan, Negara Brunei: Jabatan Setiausaha Kerajaan.

JSK [Jabatan Setiausaha Kerajaan]. (1972). “Laporan Suruhanjaya Pelajaran Brunei, 1972”. Laporan Tidak Diterbitkan. Brunei: Jabatan Setiausaha Kerajaan.

JPJPMN [Jabatan Penerangan Jabatan Perdana Menteri Negara] Brunei Darussalam. (1994a). Himpunan Titah Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam Sepanjang 1990. Bandar Seri Begawan: Jabatan Penerangan Jabatan Perdana Menteri Negara Brunei Darussalam.

JPJPMN [Jabatan Penerangan Jabatan Perdana Menteri Negara] Brunei Darussalam. (1994b). Kumpulan Titah-titah Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam Sepanjang 1993. Bandar Seri Begawan: Jabatan Penerangan Jabatan Perdana Menteri Negara Brunei Darussalam.

KPK [Kementerian Pelajaran dan Kesihatan] Brunei Darussalam. (1985). Sistem Pendidikan Negara Brunei Darussalam. Bandar Seri Begawan: Kementerian Pelajaran dan Kesihatan.

Leake, D. (1990). Brunei: The Modern Southeast Asian Islamic Sultanate. Kuala Lumpur: Forum.

Md Jadi, Haris. (1990). Etnik, Politik, dan Pendidikan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

MoE [Ministry of Education]. (1958). “Brunei Education Departmental Triennial Report for 1955 to 1957”. Laporan Tidak Diterbitkan. Brunei: The Brunei Press.

MoE [Ministry of Education]. (1992). “Education in Brunei Darussalam”. Laporan Tidak Diterbitkan. Brunei: Permanent Secretary’s Office.

Mohd Jamil Al-Sufri, Pehin Haji Awg. (1992). Liku-liku Perjuangan Pencapaian Kemerdekaan Negara Brunei Darussalam. Bandar Seri Begawan: Jabatan Pusat Sejarah.

Mohd Jamil Al-Sufri, Pehin Haji Awg. (2008a). Melayu Islam Beraja: Hakikat dan Hasrat. Bandar Seri Begawan: Pusat Sejarah Brunei.

Mohd Jamil Al-Sufri, Pehin Haji Awg. (2008b). Satu Pemikiran Mengenai Corak Pendidikan untuk Brunei Darussalam Berasaskan Islam: Melalui Pengalaman dan Sejarah. Bandar Seri Begawan: Pusat Sejarah Brunei.

Osman, Sabihah. (1990). Perkembangan Pelajaran Bumiputera Sarawak, 1841-1941. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Osman, Sabihah, Muhammad Hadi Abdullah & Sabullah Haji Hakip. (1995). Sejarah Brunei Menjelang Kemerdekaan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Padmore, H.J. (1954). Proposed Development Plan for Education Department, 1954-1960. Kuala Belait: The Brunei Press.

Pelita Brunei [akhbar]. Bandar Seri Begawan: 6 Disember 1961; 18 April 1962; dan 18 April 1984.

“Penyata Rasmi Majlis Mesyuarat Negeri Brunei: 16 dan 17 April 1962” dalam Fail Rasmi Kerajaan. Bandar Seri Begawan: Arkib Negara Brunei Darussalam.

Ramanathan, K. (1985). Politik dalam Pendidikan Bahasa, 1930 — 1971. Petaling Jaya: Penerbita Fajar Bakti Sdn. Bhd.

Ranjit Singh, D.S. (1984). Brunei: 1839 — 1983: The Problem of Political Survival. Singapore: Oxford University Press.

Saad, Ibrahim. (1986). Pendidikan dan Politik di Malaysia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

“Siaran Sementara No.22/1948, Ref.No.(6) in Ed/75/1948 dalam No.406/1948 Training of Teachers at Batu Lintang School” dalam Fail Rasmi Kerajaan. Bandar Seri Begawan: Arkib Negara Brunei Darussalam.

SoB [State of Brunei]. (1914). “Annual Report 1914”. Laporan Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan: State of Brunei.

SoB [State of Brunei]. (1928). “Annual Report 1928”. Laporan Tidak Diterbitkan. Brunei: State of Brunei.

SoB [State of Brunei]. (1929). “Annual Report 1929”. Laporan Tidak Diterbitkan. Brunei: State of Brunei.

SoB [State of Brunei]. (1953). “Annual Report 1953”. Laporan Tidak Diterbitkan. Brunei: State of Brunei.

SoB [State of Brunei]. (1954). “Annual Report 1954”. Laporan Tidak Diterbitkan. Brunei: State of Brunei.

SoB [State of Brunei]. (1984). “Annual Report 1983-1984”. Laporan Tidak Diterbitkan. Bandar Seri Begawan: State of Brunei.

SPB [Suruhanjaya Pelajaran Brunei]. (1972). Laporan Suruhanjaya Pelajaran Brunei, 1972. Bandar Seri Begawan: Suruhanjaya Pelajaran Brunei.

Suara Bakti [akhbar]. Bandar Seri Begawan: 3 November 1961 dan 24 November 1961.

Yahya bin Haji Ibrahim, Pehin Ustaz Haji Awg. (2000). Sejarah dan Peranan Institusi-institusi Melayu Islam Beraja. Bandar Seri Begawan: Pusat Da’wah Islamiah.